Pe{terna crkva Ro`destvo na Bogorodica vo Kali{ta


      Za crkvata e iskoristena edna prirodna pe{tera, vo varovitata Mokra planina, ~ij pristap nikoga{ ne bil mo`en, no podocna so narasnuvawe na Manastirskiot kompleks, pristapot e re{en so drveni skali. Najverojatno pe{terata trebalo u{te od najrano vreme da slu`i kako isposnica na nekoj isposnik, i koga na bregovite na Ohridskoto Ezero imalo najsilen razvitok na anahoretskiot `ivot i razvitokot na crkovnata kultura, ovaa pe{terna crkva e prisposobena vo dene{nata arhitektonska forma. Ovaa pe{terna crkva e edinstvena po toa {to vo nea do den-denes se za~uvani pove}e mona{ki }elii vo koi `ivotot go pominuvale isposnicite i monasite, izolirani od nadvore{niot svet, vo neprestajni molitvi, samoizolacija i post.



Vizijata na Sv. Petar Aleksandriski, 14-ti vek.

      Od celokupnoto slikarstvo vo ovaa pe{terna crkva gi izdvojuvame Svetiot vra~olekar, Sv. Pantelejmon naslikan na ju`niot yid so svojot u~itel Sv. Ermolaj, koj go pokrstil Pantelejmona i go vovel vo Hristovata vera za na kraj dvajcata svetiteli zaedno da bidat izma~uvani i pogubeni vo isto vreme na 27 juli 304 godina. Od isklu~itelna va`nost e naslikanata kompozicija so likovite na Sv. Kiril Filozof i Sv. Kliment Ohridski. Naslikaniot primer na pretstavuvawe na Sv. Kiril i Sv. Kliment, u~enikot i negoviot u~itel, kako ~inodejstvuvaat svrteni eden kon drug, e raritet i prv vakov primer ne samo vo Makedonija, ami i na Balkanot. Ikonografski ovaa kompozicija e edinstvena ne samo od vremeto na postvizantiskiot period tuku i od prethodnite periodi. Na kraj gi spomenuvame i naslikanite likovi na Svetite Arhangeli: Mihail i Gavril, koi se naslikani do i nad vlezot vo crkvata koi vo sebe ja sodr`at starata simbolika, poznata u{te od vremeto na raniot hristijanski period, a toa e, ^uvari na vratite na hramot, Arhangelot Mihail so me~ot, opomenuvaj}i gi nevernite i gre{nite.



Sv. Ermolaj i Sv. Pantelejmon, 16-ti vek.

      Pe{ternata crkva Ro`destvo Bogorodi~no mo`ebi celosno bila zoografisana u{te vo sredniot vek, vreme koga e razvien mnogu dinami~no anahoretskiot `ivot na bregovite od Ohridskoto Ezero, a koe se gleda od oddelni so~uvani fragmenti, no po se izgleda deka dolniot sloj na freskite bil o{teten vo zna~itelna mera, poradi {to se nametnala potrebata od celosno islikuvawe na hramot. Vo nedostig na pi{uvani izvori, so podetalna analiza, posebno po tipolo{kite osobenosti na oddelni likovi, doa|ame do zaklu~ok ovoj fresko - `ivopis na nepoznatiot Ohridski zograf da go postavime vo edna po{iroka ramka, zapo~nuvaj}i od prvata polovina na 16-tiot vek vo vremeto na Ohridskiot arhiepiskop Prohor, pa se do krajot na istoto stoletie.



Sv. Simeon Stolpnik, 16-ti vek.

      Crkvata e posvetena na "Mala Bogorodica", t.e. na nejzinoto ro`destvo koe se praznuva na 8 septemvri, star stil ili pak na 21 septemvri - nov stil.